Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ile Teknoloji ve Tasarım Dersi Arasındaki Bağlantılar

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli, eğitim sistemimize "Köklerden Geleceğe" uzanan bütünleşik bir perspektif getirmek suretiyle yetkin ve erdemli bireyler yetiştirmeyi hedeflemektedir. Model; millî ve manevî değerlerimizden güç alan, eleştirel düşünen, problem çözücü, üretken ve medeniyet kurucu nesiller yetiştirme vizyonuyla şekillendirilmiştir. Peki, bu vizyon, uygulamalı yapısı ve proje odaklılığıyla tanınan Teknoloji ve Tasarım dersi öğretim programıyla nasıl uyumludur?

"Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli" ile "Teknoloji ve Tasarım dersi öğretim programı" arasındaki  bağlantıları, mevcut öğretim programının bu modeli nasıl desteklediğini ve potansiyel gelişim alanlarını merak ederek bu araştırmayı hazırlamaya karar verdim. Araştırmada kendi incelemelerim dışında (baştan söyleyeyim) yapay zekadan da yararlandım. Bakanlığın sitesinden "Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli" başlığı altında yazan her ifadeyi, Teknoloji ve Tasarım dersi öğretim programı ile karşılaştırmasını istedim. Temel ilkeleri, hedeflenen öğrenci profili, değerler ve beceri çerçeveleri ile Teknoloji ve Tasarım dersi arasındaki bağı da irdelemesini istedim ve kendi fikirlerimle birlikte şu sonuçlar ortaya çıktı:

1. Temel Felsefe ve Yaklaşım Uyumu: "Yaparak Yaşayarak Öğrenme"nin Modeldeki Yeri

TYMM, yalnızca bilgi aktarmadığını, yani tersine ahlaklı, erdemli, sorumluluk bilen, eleştirel şekilde düşünülebilen, problem çözebilen, medeniyet kurabilen insanları yetiştirmek misyonunu üstlendiğini belirtir. Teknoloji ve Tasarım dersi de bu amaçlarla doğrudan uyumluluğu içerir:

1. Problem Çözme ve Eleştirel Düşünme: Dersin merkezinde yer alan "Tasarım Odaklı Süreç" (örn. TT.7.B.1), öğrencileri günlük hayattaki sorunları fark etmeye (TT.7.B.1.2), araştırmaya (TT.7.B.1.4), çözüm önerileri geliştirmeye (TT.7.B.1.3), planlamaya, oluşturmaya ve değerlendirmeye (TT.7.B.1.12, TT.7.B.1.13) yönlendirir. Bu süreç, TYMM'nin vurguladığı eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerini doğrudan besler.
2. Medeniyet Kurucu Nesiller: Ders, öğrencileri sadece teknoloji tüketicisi değil, aynı zamanda üretici ve yenilikçi (inovatif) olmaya teşvik eder (örn. 8.A.1 İnovatif Düşüncenin Geliştirilmesi). Kendi "Özgün Ürününü Tasarlama" (7.D.1, 8.D.1) ve "Bunu Ben Yaptım" (7.D.2, 8.D.2) gibi üniteler, öğrencilere fikirlerini somutlaştırma ve değer katma deneyimi sunarak "medeniyet kurucusu ve geliştiricisi" olma potansiyellerini açığa çıkarır. Ülkemizdeki teknolojik gelişmeleri değerlendirme (TT.7.A.1.4) kazanımı da bu bilinci destekler.
3. Bilme ile Sorumluluk Bütünlüğü: TYMM'nin "bilme ile sorumluluk" kavramlarını bütünleştiren yaklaşımı, Teknoloji ve Tasarım dersinde karşılığını bulur. Öğrenciler, tasarımlarının etik yönlerini (örn. TT.7.B.1.4 - araştırma etiği, TT.8.A.1.5 - fikri mülkiyet hakları), çevresel etkilerini (örn. TT.7.A.2.5 - geri dönüşüm, TT.7.B.1.5/6 - malzeme/çevre faktörleri, TT.7.Ç.1 - sürdürülebilir enerji, TT.7.B.1.11 - geri dönüşüm imkanları) ve toplumsal faydalarını (örn. TT.7.Ç.2 - Engelsiz Hayat Teknolojileri) düşünmeye teşvik edilir. Bu, bilgiyi sadece edinmekle kalmayıp, onu sorumlu bir şekilde kullanma bilincini geliştirir.

2. Hedeflenen Öğrenci Profili ("Yetkin ve Erdemli İnsan") ile Dersin Katkıları

TYMM, "Yetkin ve Erdemli İnsan" profilini hedefler. Teknoloji ve Tasarım dersi, bu profilin birçok özelliğinin gelişimine doğrudan katkı sağlar:

1. Üretken: Dersin tamamı, öğrencilerin fikir üretme, tasarlama ve somut ürünler ortaya koyma (TT.7.D.1.4, TT.8.D.1.4) süreçleriyle üretkenliği merkeze alır. Çalışkanlık ve azim (projeyi tamamlama) desteklenir.
2. Sorgulayıcı: Tasarım süreci; merak etmeyi, araştırma yapmayı (TT.7.B.1.4, TT.8.D.1.2), eleştirel düşünmeyi (değerlendirme kriterleri - TT.7.B.1.12), problem çözmeyi ve esnek olmayı (yeniden yapılandırma - TT.7.B.1.13, TT.8.D.1.6) gerektirir.
3. Bilge: Öğrenciler teknoloji, tasarım ilkeleri, malzemeler, mühendislik prensipleri gibi alanlarda bilgi edinir (örn. TT.7.A.1, TT.7.A.2, TT.7.C.2, TT.8.C.3). Bu bilgiyi problem çözmede kullanma becerisi, bilgeliğe giden yolda önemli bir adımdır. Estetik duyarlılık (TT.7.A.2, TT.8.C.1) da bu kapsamdadır.
4. İradeli: Uzun soluklu projeleri planlama, uygulama ve tamamlama süreci; kararlılık, kendine güven, sorumluluk alma ve tutarlılık gibi irade özelliklerini geliştirir.
5. Cesaretli: Yeni fikirler deneme (inovasyon - 8.A.1), risk alma (tasarım sürecindeki belirsizlikler), inisiyatif kullanma (özgün proje seçimi) ve ürününü sunma (TT.7.D.2, TT.8.D.2) cesaret gerektirir.
6. Ahlaklı: Fikri mülkiyete saygı (TT.8.A.1.5), dürüst araştırma (TT.7.B.1.4), kaynakların doğru kullanımı (tasarruf), adil değerlendirme (akran değerlendirmesi - TT.7.D.1.5) gibi konular ahlaki gelişimi destekler.
7. Merhametli & Yardımsever: Engelsiz Hayat Teknolojileri (TT.7.Ç.2) ünitesi gibi sosyal fayda odaklı projeler, empati, yardımseverlik ve şefkat gibi değerleri pekiştirir.
8. Sağlıklı: Ergonomi (TT.7.C.2.2, TT.8.C.2) çalışmaları, insan sağlığı ve konforunu gözeten tasarımlar yapmayı öğretir. Atölye güvenliği (TT.7.B.1.8) bilinci kazandırılır.
9. Estetik: Temel Tasarım (TT.7.A.2), Görsel İletişim Tasarımı (TT.8.C.1) gibi üniteler doğrudan estetik algı, zarafet ve güzelliğe duyarlılığı geliştirir.
10. Vatansever: Ülkemizdeki teknolojik gelişmeleri (TT.7.A.1.4) öğrenme, yerel sorunlara çözüm arama, kültürel mirası tasarıma yansıtma (örn. TT.7.C.1.3 - mimari) potansiyeli vatanseverlik duygusunu besleyebilir.

3. Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi ve Ders İçindeki Yansımaları

TYMM, Saygı, Sorumluluk ve Adalet gibi çatı değerler başta olmak üzere birçok değeri eğitim sürecine entegre etmeyi hedefler. Teknoloji ve Tasarım dersi, bu değerlerin eyleme dönüşmesi için somut fırsatlar sunar:

1. Sorumluluk: Programda sıkça vurgulanır: Çevreye karşı sorumluluk (geri dönüşüm, sürdürülebilirlik - TT.7.A.2.5, TT.7.Ç.1), topluma karşı sorumluluk (engelsiz hayat - TT.7.Ç.2), etik sorumluluk (fikri mülkiyet - TT.8.A.1.5), güvenlik sorumluluğu (TT.7.B.1.8), görev sorumluluğu (projeyi tamamlama).
2. Saygı: Başkalarının fikirlerine saygı (grup çalışmaları, akran değerlendirmesi), fikri mülkiyete saygı (TT.8.A.1.5), kullanıcı ihtiyaçlarına saygı (ergonomi - TT.7.C.2), çevreye ve kaynaklara saygı (tasarruf, sürdürülebilirlik).
3. Adalet: Değerlendirme süreçlerinde adalet (kriter bazlı değerlendirme), kaynakların adil kullanımı, engelsiz tasarımlarla fırsat eşitliğine katkı sağlama (TT.7.Ç.2).
4. Çalışkanlık ve Sabır: Proje süreçlerinin doğasında vardır.
5. Tasarruf: Malzeme seçimi, maliyet hesabı (TT.7.B.1.6), enerji verimliliği (TT.7.Ç.1) gibi konularda işlenir.
6. Estetik ve Duyarlılık: Tasarım ilkeleri, görsel iletişim, doğadan tasarıma (TT.8.C.4) gibi ünitelerde ve genel tasarım değerlendirmelerinde öne çıkar.
7. Yardımseverlik: Özellikle Engelsiz Hayat Teknolojileri (TT.7.Ç.2) ünitesinde belirgindir.
8. Dürüstlük: Araştırma ve veri toplama süreçlerinde (TT.7.B.1.4).

4. Beceri Çerçevesi ve Teknoloji Tasarımın Güçlü Yönleri

TYMM'nin Beceri Çerçevesi (Kavramsal, Alan, Sosyal-Duygusal, Okuryazarlık vb.), Teknoloji ve Tasarım dersinin zaten güçlü olduğu alanları kapsar:

1. Kavramsal Beceriler (Üst Düzey Düşünme): Problem çözme, karar verme, eleştirel düşünme, yenilikçi düşünme, analitik düşünme, yansıtıcı düşünme gibi beceriler dersin her aşamasında aktiftir.
2. Alan Becerileri: Tasarım sürecini yönetme, teknik çizim yapma, model/maket/prototip oluşturma, malzeme bilgisi, teknoloji okuryazarlığı gibi derse özgü beceriler kazandırılır.
3. Sosyal-Duygusal Öğrenme Becerileri: İş birliği (grup projeleri), iletişim (sunum yapma - TT.7.D.2, TT.8.D.2), öz farkındalık (yeteneklerini keşfetme), öz düzenleme (proje yönetimi), sorumlu karar verme (tasarım seçimleri) gibi beceriler proje süreçlerinde doğal olarak gelişir.
4. Okuryazarlık Becerileri:

• Teknoloji/Dijital Okuryazarlık: Bilgisayar destekli tasarım (TT.7.B.2, TT.8.B.1), sensörler, akıllı ürünler (TT.8.B.1), sunum yazılımları kullanımı.
• Görsel Okuryazarlık: Tasarım elemanları/ilkeleri (TT.7.A.2), grafik tasarım (TT.8.C.1), teknik çizim, sunum materyalleri hazırlama.
• Bilgi Okuryazarlığı: Araştırma yapma, doğru veri kaynaklarına ulaşma (TT.7.B.1.4).
• Sürdürülebilirlik Okuryazarlığı: Enerji kaynakları (TT.7.Ç.1), geri dönüşüm (TT.7.A.2.5, TT.7.B.1.11), malzeme seçimi (TT.7.B.1.5/6).
• Finansal Okuryazarlık (Potansiyel): Maliyet hesaplama (TT.7.B.1.6), pazarlama (TT.7.B.1.14, TT.8.B.2) üniteleriyle bağlantılı.

5. Öğrenme-Öğretme Yaşantıları: Model ile Doğal Uyum

TYMM, yaşantı temelli, proje temelli, bağlam temelli, sorgulamaya dayalı ve iş birlikli öğrenme yaklaşımlarını önerir. Teknoloji ve Tasarım dersi, bu yaklaşımların birçoğunu doğal olarak bünyesinde barındırır:

1. Proje Temelli Öğrenme: Dersin omurgasını oluşturur (Özgün Ürün Tasarımı, Bunu Ben Yaptım vb.).
2. Yaşantı Temelli Öğrenme: Öğrenciler yaparak, deneyerek, hatalarından ders çıkararak öğrenirler. Model/prototip yapımı bu yaklaşımın somut örneğidir.
3. Bağlam Temelli Öğrenme: Genellikle gerçek hayat problemleri veya ihtiyaçlarından yola çıkılır (TT.7.B.1.2).
4. Sorgulamaya Dayalı Öğrenme: Araştırma ve geliştirme süreçleri sorgulamayı teşvik eder.
5. İş Birlikli Öğrenme: Grup projeleri ve akran değerlendirmeleri ile desteklenebilir.
6. Farklılaştırılmış Öğretim: Proje konularının ve süreçlerinin öğrenci ilgi ve yeteneklerine göre (TT.7.D.1, TT.8.D.1) esnetilmesi, TYMM'deki zenginleştirme ve destekleme yaklaşımlarıyla uyumludur.

6. Mevcut Programın Güçlü Yönleri ve Potansiyel Gelişim Alanları

Güçlü Yönler ve Örtüşmeler:

1. Proje Tabanlı Yapı: TYMM'nin aktif öğrenme, problem çözme, üretkenlik ve beceri odaklılığıyla mükemmel uyum sağlar.
2. Tasarım Süreci Odaklılık: Eleştirel ve yaratıcı düşünme, planlama, uygulama ve değerlendirme becerilerini sistematik olarak geliştirir.
3. Disiplinler Arası Doğa: Fen, Matematik, Sanat, Bilişim gibi alanlarla doğal köprüler kurar.
4. Somut Çıktılar: Öğrencilerin "Bunu Ben Yaptım" diyebileceği ürünler ortaya koyması, motivasyonu ve özgüveni artırır.
5. Değerlere Yer Verme: Sorumluluk, etik, estetik, yardımseverlik gibi değerler programda (özellikle belirli ünitelerde) yer almaktadır.

Potansiyel Gelişim Alanları / Güçlendirme Önerileri:

1. Değerlerin Daha Derinlemesine ve Yaygın Entegrasyonu: Mevcut değer vurguları (sorumluluk, yardımseverlik vb.) tüm tasarım süreçlerine daha sistematik olarak entegre edilebilir. Her projenin değerlendirme kriterleri arasına "toplumsal ve çevresel etki", "etik uygunluk", "kültürel değerlere saygı" gibi boyutlar daha belirgin şekilde eklenebilir. Örneğin, sadece Engelsiz Hayat ünitesinde değil, her ürün geliştirme sürecinde evrensel tasarım ilkeleri ve kapsayıcılık düşünülebilir.
2. Kültürel Miras ve Yerel Değerlerle Bağlantı: Mimari tasarım ünitesindeki (TT.7.C.1.3) yaklaşım, diğer tasarım alanlarına da taşınabilir. Geleneksel el sanatları teknikleri, motifleri veya felsefeleri modern tasarımlara nasıl ilham verebilir? Yerel sorunlara yerel kaynaklar ve kültürel birikimle çözüm arayan projelere daha fazla odaklanılabilir.
3. "Bilme ile Sorumluluk" Bağlamında Derinleşme: Öğrencilerin tasarımlarının sadece işlevsel değil, aynı zamanda uzun vadeli sosyal, ekonomik ve çevresel sonuçlarını daha kapsamlı analiz etmeleri teşvik edilebilir. Örneğin, bir ürünün tüm yaşam döngüsü (üretim, kullanım, atık) analizi yapılabilir.
4. Sosyal-Duygusal Becerilerin Bilinçli Geliştirilmesi: Proje süreçlerindeki iş birliği, iletişim, empati, stres yönetimi gibi sosyal-duygusal becerilerin gelişimine yönelik öğretmen rehberliği ve yansıtma etkinlikleri artırılabilir.
5. Türkçe'nin Etkin Kullanımı: Sunum ve raporlamalarda dil becerilerine yönelik beklentiler daha net tanımlanabilir ve değerlendirme kriterlerine dahil edilebilir.
6. Okul Temelli Planlama Esnekliği: TYMM'nin sunduğu okul temelli planlama süresi, yerel ihtiyaçlara, öğrenci ilgilerine veya güncel teknolojik/toplumsal konulara yönelik (örn. yapay zeka etiği, iklim değişikliğine yönelik tasarımlar vb.) ek projeler veya derinlemesine çalışmalar için etkin kullanılabilir.

Ters Kalan Bir Durum Var mı?

Mevcut Teknoloji ve Tasarım programı ile TYMM arasında temel bir çelişki veya ters düşen bir durum görünmemektedir. Aksine, dersin felsefesi ve yapısı, modelin hedefleriyle büyük ölçüde uyumludur. Geliştirme alanları, mevcut yapıyı daha da güçlendirmeye ve TYMM'nin ruhunu daha belirgin kılmaya yöneliktir. Program, modelin istediği "yaparak öğrenen, sorgulayan, üreten, sorumlu" birey profilini yetiştirmek için sağlam bir zemin sunmaktadır.

Sonuç

Teknoloji ve Tasarım dersi, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nin vizyonunu hayata geçirmede kritik bir role sahiptir. Dersin proje tabanlı, uygulamalı ve disiplinler arası yapısı; öğrencilerin 21. yüzyıl becerilerini, inovatif düşünceyi, problem çözme yeteneklerini ve sorumluluk bilincini geliştirmeleri için eşsiz fırsatlar sunar. Mevcut öğretim programı, TYMM'nin temel ilkeleriyle güçlü bir uyum içindedir. Değerler eğitiminin, kültürel miras bağlantısının ve sosyal-duygusal öğrenme boyutunun bilinçli olarak daha da güçlendirilmesiyle, Teknoloji ve Tasarım dersi, "köklerden aldığı ilhamla geleceği inşa eden" yetkin ve erdemli nesillerin yetiştirilmesine daha da fazla katkı sağlayacaktır. Bu ders, öğrencilerin sadece bilgi ve beceri kazanmalarını değil, aynı zamanda karakterlerini geliştirmelerini ve topluma değer katmalarını sağlayan önemli bir köprü görevi görmektedir.

Yazar: Mürsel EREN

Etiketler:

#TürkiyeYüzyılıMaarifModeli #TYMM #TeknolojiVeTasarım #Eğitimdeİnovasyon #MilliDeğerler #ProblemÇözme #EleştirelDüşünme #ProjeTemelliÖğrenme #YetkinVeErdemliİnsan #MedeniyetKurucuNesiller #YaparakÖğrenme #SorumlulukBilinci #KültürelMiras #EğitimVizyonu #TasarımOdaklıSüreç