Teknoloji ve Tasarım dersinde değerlendirme süreci, diğer derslerden biraz farklılık göstermektedir. Peki, bu derste yazılı sınav yapılır mı? Yapılırsa kaç yazılı sınav yapılır ve değerlendirme nasıl gerçekleştirilir? Yazılı Sınav yapmak isteyen Teknoloji ve Tasarım öğretmenlerinin yazılı sınav yapma gerekçeleri nelerdir? Hangi dönemde kaçıncı yazılı sınavını (1. veya 2. yazılı sınav) yapmamamız daha mantıklı olur? Öğrenci ürün değerlendirmesi yani öğrencilerimizin derslerde emek göstererek yapmış oldukları çizim ve maket gibi ürünlerin değerlendirilme notu, "ders etkinliklerine katılım" notu sütununa yazılabilir mi? Gelin bu konuları detaylıca inceleyelim. 😊
Öncelikle Yazılı Sınav Yapabilir Miyiz?
Aslında bu soruyu başka bir yazımda cevaplamıştım ama konu bütünlüğünü bozmamak için bu yazımda da bu konudan tekrar bahsedeceğim. Yazılı sınav yapıp yapmama konusu dersimizde bir esnekliğe sahip. Ve kısaca arkadaşlar dersimizde bir Teknoloji ve Tasarım öğretmeni "yazılı sınav" yapmak istiyorsa yazılı sınav yapar. İstemezse de yapmaz. Nedenlerini ispatlayacağım. Daha önce Teknoloji ve Tasarım Dersinde, Öğretmenlerin Sınav Yapma Sebepleri Nelerdir? başlıklı başka bir yazımda da yazılı sınav yapmak isteyen öğretmen arkadaşlarımızın yazılı yapma isteklerine ait haklı gerekçelerini anlatmıştım. Dileyen bağlantıya tıklayarak bu yazıma ulaşabilir. Şimdi gelelim yazılı sınav yapılır mı? sorusunun ispatına... Dersimize ait uygulama esaslarının yer aldığı “Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı (Ankara, 2018)” isimli PDF dosyasının 7. sayfasının o çooook uzun ilk paragrafında diyor ki:
“Hiçbir insan bir başkasının birebir aynısı değildir. Bu sebeple öğretim programlarının ve buna bağlı olarak ölçme ve değerlendirme sürecinin “herkese uygun”, “herkes için geçerli ve standart olması” insanın doğasına terstir. Bu sebeple ölçme ve değerlendirme sürecinde azami çeşitlilik ve esneklik anlayışıyla hareket edilmesi şarttır. Öğretim programları bu açıdan bir yol göstericidir. Öğretim programlarından ölçme değerlendirmeye ait bütün unsurları içermesini beklemek gerçekçi bir beklenti olarak değerlendirilemez. Eğitimde çeşitlilik; birey, eğitim düzeyi, ders içeriği, sosyal ortam, okul imkânları vb. iç ve dış dinamiklerden ciddi şekilde etkilendiği için, ölçme ve değerlendirme uygulamalarının etkililiğini sağlamada öncelik öğretim programlarından değil öğretmen ve eğitim uygulayıcılarından beklenir. Bu noktada özgünlük ve yaratıcılık öğretmenlerden temel beklentidir.”
Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı (Ankara, 2018) için tıklayınız.
Daha sonra bu yazı şu şekilde devam ediyor: “Bu bakış açısından hareketle öğretim programlarında ölçme ve değerlendirme uygulamalarına yön veren ilkeleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:
- Ölçme ve değerlendirme çalışmaları öğretim programının tüm bileşenleri ile azami uyum sağlamalı, kazanım ve açıklamaların sınırları esas alınmalıdır.
- Öğretim programı, ölçme sürecinde kullanılabilecek ölçme araç ve yöntemleri açısından uygulayıcılara kesin sınırlar çizmez, sadece yol gösterir. Ancak tercih edilen ölçme ve değerlendirme araç ve yönteminde, gereken teknik ve akademik standartlara uyulmalıdır.
- Eğitimde ölçme ve değerlendirme uygulamaları eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır ve eğitim süreci boyunca yapılır. Ölçme sonuçları tek başına değil izlenen süreçlerle birlikte bütünlük içinde ele alınır.
- Bireysel farklılıklar gerçeğinden dolayı bütün öğrencileri kapsayan, bütün öğrenciler için genel geçer, tek tip bir ölçme ve değerlendirme yönteminden söz etmek uygun değildir. Öğrencinin akademik gelişimi tek bir yöntemle veya teknikle ölçülüp değerlendirilmez.
- Eğitim sadece “bilme (düşünce)” için değil, “hissetme (duygu)” ve “yapma (eylem)” için de verilir; dolayısıyla sadece bilişsel ölçümler yeterli kabul edilemez.
- Çok odaklı ölçme değerlendirme esastır. Ölçme ve değerlendirme uygulamaları öğretmen ve öğrencilerin aktif katılımıyla gerçekleştirilir.
- Bireylerin ölçme ve değerlendirmeye konu olan ilgi, tutum, değer ve başarı gibi özellikleri zamanla değişebilir. Bu sebeple söz konusu özellikleri tek bir zamanda ölçmek yerine süreç içindeki değişimleri dikkate alan ölçümler kullanmak esastır.”
Yukarıda koyu renk yaptığım 3 maddeye özellikle dikkat çekmek istiyorum:
Önce 2. madde: “Öğretim programı, ölçme sürecinde kullanılabilecek ölçme araç ve yöntemleri açısından uygulayıcılara kesin sınırlar çizmez.” deniliyor. Yani özellikle “sınav yapabilir miyim?” diyen arkadaşlarımız için söylüyorum, öğretim programı size yoruma bağlı olarak bir anlamda “ben size ne sınav yapabilirsiniz ne de yapamazsınız diye kesin bir sınırlama koymuyorum” diyor.
Daha sonra 6. madde “Çok odaklı ölçme değerlendirme esastır. Ölçme ve değerlendirme uygulamaları öğretmen ve öğrencilerin aktif katılımıyla gerçekleştirilir.” diyor. Çok odaklı ifadesini kullanılıyor. Bu ifade ne süreç odaklı değerlendirme ne de sonuç odaklı değerlendirme diye kesin ve net bir yöntemi işaret etmiyor. O nedenle yazının başında bahsettiğim esneklik var dememin sebebi de budur.
Ve kafaları karıştıran 4. madde: “Bireysel farklılıklar gerçeğinden dolayı bütün öğrencileri kapsayan, bütün öğrenciler için genel geçer, tek tip bir ölçme ve değerlendirme yönteminden söz etmek uygun değildir.” ifadesi… Bu maddeden dolayı öğrenci değerlendirme işlemi için sınav yapılmaması gerektiğini şahsen düşünüyorum. Ama bazı teknoloji ve tasarımcı arkadaşlarımız, sınıflarının çoook kalabalık olması, sınıflarının idareciler tarafından bölünmemesi (üstelik önüne dersimizin uygulama esasları konulmasına rağmen) gibi vs. gerekçelerle sınav yapmak istiyor. Ve kendilerini bu konularda haklı buluyorum. Bazı arkadaşlarım ise tamamen tercihen de sınav/yazılı yapmak istiyor.
Şimdi Teknoloji ve Tasarım Dersinde Yapılabilecek Sınav Sayısını Teyit Edelim:
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAZILI VE UYGULAMALI SINAVLAR YÖNERGESİ → İKİNCİ BÖLÜM → Sınav Uygulama Esasları → Yazılı ve uygulamalı sınavlarla ilgili esaslar → MADDE 5 → C maddesi incelendiğinde: "c) Derslerden bir dönemde iki sınav yapılır. İl sınıf/alan zümrelerince dönem başında gerekçesiyle birlikte karar alınması durumunda haftalık ders saat sayısı altı ve üzeri olan derslerde üçüncü bir sınav yapılabilir. Üçüncü sınavın yapılıp yapılmayacağı, yapılacaksa ne zaman yapılacağı il sınıf/alan zümrelerince belirlenir. Üçüncü sınav da konu soru dağılım tablosuna uygun olarak hazırlanır. Sınav; diğer sınavlarda olduğu gibi okul genelinde ortak yazılı sınav olarak yapılır, notla değerlendirilir ve e-Okula işlenir." yazmaktadır.
Görüldüğü üzere Teknoloji ve Tasarım dersinin haftalık ders saati iki olduğu için, bu ders için bir dönemde iki sınav yapılması zorunludur.
Peki Kaç Adet "Ders Etkinliklerine Katılım Puanı" verilir?
MEB'in açıklamasına göre, haftalık ders saati 2 ve daha az olan dersler için 2 adet ders etkinliklerine katılım puanı verilir. Teknoloji ve Tasarım dersi de haftalık ders saati 2 olduğu için bu kategoriye girmektedir.
Sonuç olarak Teknoloji ve Tasarım dersinde "2 adet değerlendirme notu" ve "2 adet ders etkinliklerine katılım" olmak üzere toplam dört adet not verilebilir:
"Ders Etkinliklerine Katılım" Sütununda "Ürün Değerlendirilmesi" Yapılır mı?
Kısaca yapılamaz. Ürün değerlendirmelerinin, yani öğrencilerimizin derslerde emek göstererek yapmış oldukları çizim ve maket gibi ürünlerin değerlendirilmesinde "ders etkinliklerine katılım" sütunu içerisinde verilip verilemeyeceği konusunda açıkçası net bir yönerge bulunmamaktadır. Ancak, ders etkinliklerine katılım puanının amacı düşünüldüğünde, bu puanın adı üstünde öğrencinin derse katılımını, yani çabasını ve sürece olan katkısını değerlendirmek için kullanılması daha uygun olacaktır. Bunu söylememin diğer nedenleri şunlardır:
- Süreç Odaklı Değerlendirme: Ders etkinliklerine katılım puanı, öğrencinin ders süresince gösterdiği performansı ölçmeyi amaçlar. Bu, sadece final ürünü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmeye alır.
- Motivasyon ve Katılımı Teşvik: Bu puanlama sistemi, öğrencileri sadece sonuç odaklı değil, derse aktif katılım göstermeye teşvik eder. Bu da öğrenme sürecini daha etkili hale getirir.
- Bireysel Gelişimi Gözlemleme: Ders etkinliklerine katılım puanı, öğretmenlere öğrencilerin zaman içindeki gelişimini gözlemleme fırsatı verir. Bu, sadece final ürünün değerlendirilmesinden daha kapsamlı bir bakış açısı sağlar.
- Adil Değerlendirme: Bazı öğrenciler final üründe mükemmel performans gösteremese bile, ders sürecinde aktif katılım ve çaba gösterebilir. Bu puanlama sistemi, bu tür öğrencilerin de emeklerinin karşılığını almasını sağlar.
- MEB'in Genel Yaklaşımı: Milli Eğitim Bakanlığı'nın genel eğitim felsefesi, öğrencilerin sadece sonuç odaklı değil, süreç içinde aktif ve katılımcı olmalarını teşvik etmek yönündedir. Ders etkinliklerine katılım puanı bu felsefeyle uyumludur.
Bu nedenlerle, ürünlerin değerlendirmeleri "ders etkinliklerine katılım" sütununda değerlendirilmesi doğru değildir. "Ders etkinliklerine katılım" daha önce dediğim gibi adı üstünde öğrencinin derse genel katılımını, çabasını ve sürece katkısını yansıtacak şekilde kullanılması çok daha uygun olacaktır.
Peki "Yazılı Sınav" Yapmışsak, Biz Bu Notu Nereye Yazacağız?
Öncelikle, öğrenci ürün değerlendirmelerini ders etkinliklerine katılım sütununa yazamadığımızı az önce gördük. Bir yazılı sınav notu (ne Teknoloji ve Tasarım dersinde ne de başka herhangi bir derste) ders etkinliklerine katılım sütununa yazılamamaktadır. O nedenle geriye iki sütun kalıyor: Bunlar, 1. ve 2. değerlendirme notlarına ait Sınav Puanları sütunları... Aşağıda e-Okul üzerinden aldığım ekran görüntüsünde de bu sütunlar görülmektedir.
Diyelim ki bir Teknoloji ve Tasarım öğretmeni arkadaşımız isteğe bağlı olarak bir yazılı sınav yaptı... Bu yazılı sınavın notunu e-Okul üzerinde bu iki değerlendirme sütunundan birine yazmak zorundadır. Elimizde Sınav Puanları adlı iki değerlendirme seçeneği olduğuna göre ve ders etkinliklerine katılım sütunlarına sadece öğrencilerin derse katılım durumlarını yazabildiğimize göre, bu sınav puanı sütunlarından yalnızca birine yazılı notunu, diğerine de öğrencilerin tüm dönem boyunca yaptıkları çalışmaların (çizim ve maket gibi emek verdikleri ürünlerin) notunu yazabiliriz.
Tüm bunları birleştirerek diyorum ki; öğrencilerin ürünleri mutlaka değerlendirildiği ve not yazacak başka bir sütun kalmadığı için, bir Teknoloji ve Tasarım Öğretmeni bir dönemde en fazla 1 (bir) yazılı sınav yapabilir.
Sonuç ve Öneriler:
Teknoloji ve Tasarım dersinde yazılı sınav yapılması zorunlu değildir; ancak bir dönemde "2 adet değerlendirme notu" ve "2 adet ders etkinliklerine katılım notu" verilmesi zorunludur. Bu notların nasıl belirleneceği, dersin içeriğine ve öğretmenin tercihine bağlı olarak değişir. Önemli olan, öğrencilerin yenilikçi düşünme ve problem çözme becerilerini en iyi şekilde değerlendirebilecek yöntemlerin seçilmesidir.
Son yapılan değişiklikle beraber her yazılı sınavının (1. veya 2. yazılı sınavının) bağlı olduğu bir kazanım tablosu mevcuttur. "Madem, her dönemde en fazla bir yazılı sınav yapabiliyoruz, peki hangi dönemde kaçıncı yazılı sınavını yapmamamız daha mantıklı?" diye bir soru gelirse de size şöyle cevap verebilirim:
1. dönemde 2. yazılı sınavını yapmak daha mantıklı olur. Bunun nedeni, 1. dönemde 2. yazılı sınavı kapsamında müfredatta daha çok konu olması ve soru hazırlayabileceğimiz daha fazla seçeneğimizin bulunmasıdır.
2. dönemde ise 1. yazılı sınavını yapmak daha uygun olur. Bunun nedeni de hem 7. hem de 8. sınıflarda, neredeyse ara tatilden dönem sonuna kadar Özgün Ürünümü Tasarlıyorum etkinliğinin olmasıdır. Bu etkinlikte öğrenciler projeleriyle ilgileniyor. Yani müfredatta, sınavda sorulacak konu sayısı, 1. yazılı sınavını kapsayan konulardan daha çok değil...
Tabii son tercih sizin arkadaşlar... :)
Yazar: Mürsel EREN
Kaynaklar:
- https://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_10/12115933_MEB_yazili_ve_uygulamali_sinavlar_yonergesi.pdf
- https://tegm.meb.gov.tr/www/2020-2021-egitim-ogretim-yili-ikinci-doneminde-ilkokul-ortaokul-ve-imam-hatip-ortaokullarinda-gerceklestirilen-sinavlarda-tereddut-edilen-hususlar/icerik/718
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder