%20(2).jpg)
Dama Tarihçesi:
Dama oyununun tarihçesi ve nasıl ortaya çıktığıyla ilgili farklı anlatılar mevcuttur. Bir iddiaya göre bu oyun Yunan savaşçı Palamed tarafından Truva kuşatması sırasında bulunmuştur. Kuşatmanın 10 yıl sürmesinden dolayı canı sıkılan askerlerin yere kareler çizip kaya parçalarıyla oynadığı düşünülür. Damanın ortaya çıkmasına dair diğer popüler iddia ise Antik Mısır’da firavunlar tarafından oynandığıdır. Mısır hiyerogliflerinde dama benzeri çizimlere rastlanması da bu iddiayı güçlendiriyor. Damayı tam olarak ne şekilde oynadıkları bilinmese de damanın kökenine dair diğer iddia ise Romalı askerler tarafından oynandığıdır. Roma ve Bizans kaynaklarına baktığımızda damanın, askerlerin savaş becerilerini geliştiren bir oyun olarak düşünüldüğü görülür. Orta Çağ boyunca popüler oyunlardan biri olan damaya o zaman şövalyeler "larunkulu" ismini vermişlerdir. Diğer bir iddia ise oyunun ilk Rusya’da oynandığıdır. Kiev’de yapılan arkeolojik kazılarda dama tahtası benzeri seramikler ve boynuzdan yapılmış taşlar bulunmuştur. Bu kazılar damanın Rusya’da da oynandığını kanıtlıyor. Ayrıca damayı Perslerin bulduğu ve Hindistan’da oynadığı, Budist rahiplerin Çin’e götürdüğü gibi iddialar da mevcut. Birçok farklı çeşidi olan dama oyununun ülkemizde en bilinen üç versiyonu Klasik dama (Çapraz dama), Türk daması ve Çin damasıdır. Bu blog yazımda Türk damasını inceleyeceğiz.
Türk Daması:
Oynanışı ile farklılık gösteren Türkiye'de oynanan dama oyunudur. Tarihçesine bakıldığında, 1889 yılında Kitapçı Harekil Efendi iki dama risalesi yayımlamıştır. Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde bulunan bu eserde dönemin ünlü damacılarının oyunlarına yer verilmiştir. Eserde; Ethem Bey, Derviş Hampar, Nadir Molla, Halil Paşa, Şakir Baba ve İbrahim Bey'in ünlü oyunları anlatılmaktadır. Sultan Abdülaziz bir dama meraklısı olduğu için o dönem Türk daması için görkemli bir dönem olarak anılmaktadır.
Türk Damasının Amacı:
Türk Damasında amaç, taş alma mecburiyetinden yararlanarak, oyun kurmak, pozisyon ve hamle avantajı elde etmek, rakibin taşlarını eksilterek rakibi zayıflatmak ve sonuç olarak rakibin tüm taşlarını alarak oyunu kazanmaktır. Taşların amacı sekizinci sıraya erişip her yöne hareket edebilen "Dama Taşı" niteliği kazanmaktır.
Türk Daması Kuralları:
- 64 kareden oluşan 8x8 bir tahta üzerinde 16'sı siyah, 16'sı beyaz olarak 32 taş ile oynanır.
- Dama taşları 16 beyaz 16 siyah taş ikişer sıralı olarak dizilir. Gerilerinde birer ve aralarında ikişer kolon boş bırakılır.
- İkinci ve üçüncü sıraya beyaz taşlar, altıncı ve yedinci sıraya siyah taşlar dizilir ve oyuna beyaz taşları olan taraf başlar.
- Türk damasında amaç karşı tarafın taşlarını tüketip oyunu kazanmaktır.
- Her iki oyuncunun da bir hamle hakkı vardır. Bir taraf hamlesini yaptıktan sonra sıra karşı tarafa geçer.
- Bir oyuncu yerinden kaldırdığı taşı oynamak mecburiyetindedir. Asla geriye dönmek hamleden vazgeçmek ve taşı eski yerine getirme imkanı yoktur.
- Klasik damanın aksine Türk damasında taşlar çapraz hareket edemez.
- Taşlar arasında en kıymetli taş "dama" olarak adlandırılan taştır.
- Damaya ulaşamamış taşlar "yoz" olarak adlandırılır.
- Bir yoz taş sağa, sola ve ileri doğru hareket edebilir veya atlayabilir fakat geri gidemez.
- Bir yoz taş son sıraya ulaştığı zaman "dama" niteliği kazanır.
- Dama olmuş taşın hareket kabiliyeti yüksek olduğu için (oyuncunun ustalık derecesine göre) dama, 5 yoz taş değerinde görülür, yani bir dama taşı elde edebilmek için 5 yoz taş feda edilebilir.
- Dama olan taş, yoz taşlardan farklı olarak sağa sola, ileriye, geriye hareket edebildiği birkaç kare birden atlamak suretiyle “L” çizerek gezinebilir. Ancak bu hareketlerini yapabilmesi için her “L” çizişte bir veya birkaç taş alması gereklidir.
- İleriye veya geriye taş alarak hareket eden "dama taşı" aynı sütun ve kolon üzerinde, ileriye taş almışsa geriye veya geriye taş almışsa ileriye ters dönüş yapamaz.
- Bir oyuncunun son 3 taşı kalmışsa o 3 taş dama olur.
- Her iki oyuncuda gerek kendisinin bastığı (taşını istediği), gerekse hasmının verdiği taşların hepsini ilk hamlede almak mecburiyetindedir.
- Eğer bir oyuncu iki tarafı taş almak kabul olan bir hamleye basar, (taş isterse) ve taşların adetleri eşit olursa oyuncu dilediği taşı dilediği tarafa almakta serbesttir.
- Ayrı ayrı taşları ile birkaç yerden taş almak mecburiyetinde bulunsa bile öncelikle en çok alınan taraftaki taşları toplamak zorunluluğundadır. Damaya çıkmış bir taş için dahi bu mecburiyet kesindir.
- Taş alarak damaya çıkılıyorsa ve bitişikte taş varsa yoz taş gibi taş almaya devam eder.
- Taş almadan damaya çıkılıyorsa o taş orada kalır, taş alamaz. Yani damaya çıkan taş rakibin hamlesinden sonra "dama" vasfını kazanır.
- Bir taraf, diğer tarafın tüm taşlarını aldığında veya karşı taraf hiçbir taşını oynayamıyor durumda ise, oyunu kazanmış olur.
- Taş sayısı veya pozisyon olarak zayıf durumda bulunan oyuncu, oyunun gidişatına göre, oyundan çekilebilir ve bu durumda da karşı taraf kazanmış olur.
- Her iki oyuncunun birer adet taşı kaldığında oyun beraberlikle sonuçlanır ve bu durum "gayyım" olarak adlandırılır.
- Bunun dışında, oyunculardan biri diğerine beraberlik teklif edebilir. Karşı taraf bu teklifi kabul ettiğinde de oyun berabere sonuçlanmış olur.
- Son olarak, eğer aynı pozisyon üç kez aynı şekilde tekrar ederse, oyun beraberlikle sonuçlanır.
Türk Damasında Nezaket Kuralları:
- Taş istemelerinde (Taş basmalarda) rakibe "Senden X taş istiyorum." diye ikaz yapılmalı.
- Taş sürerek damaya çıkılacaksa, damaya çıkmadan bir önceki kareye taşımızı koyduğumuzda rakibe "Dama altı, bir eksik veya damaya çıkıyorum" diye uyarmak gerekir. Damaya çıkıldığında ise “DAMA” diye rakibi uyarmalıyız.
Bu mecburi olmayan kurallar, dama ustaları tarafından halen uygulanmaktadır. Kurallar zorunlu olamaz çünkü, “rakibe iki taş istiyorum” denildikten sonra, rakip bir oyunun parçası olarak, “buradan ben size üç taş veriyorum” diyebilir. Bu nezaket kuralları damanın uzun tarihi boyunca, oyuncular arasındaki zengin sosyal diyaloglar sonucu, ustaların davranış kültürü olarak yerleşmiştir. Bu kurallar aynı zamanda ustaların nezaketi ile Türk Damasının zarafetini yansıtmaktadır.
.jpg)
Yazar: Mürsel EREN
Kaynaklar:
- https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_damas%C4%B1
- https://web.archive.org/web/20140823134251/http://turkdamasi.org.tr/Portals/0/Images/doc/Turk_Damasi_Kurallari_Tudaf_v3.pdf
- https://www.mynet.com/dama-nasil-oynanir-kurallari-nedir-190101216153
#TürkDaması #ZekaOyunları #OyunKuralları #YenilikçiDüşünce #OyunStratejisi #EğlenceliOyunlar #DamaTarihi #MasaOyunları #OyunTaktikleri #ZihinselGelişim #OyuncuStratejileri #DamaKuralları #ZekaGeliştiriciOyunlar #StratejiOyunları #Dama #AntikOyunlar #EğitimOyunları #GelenekselOyunlar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder